Ο ρόλος του γαλακτικού οξέος κατά την άσκηση

Γράφει ο Παναγιώτης Κονομάρας
γυμναστής - βελτίωση φυσικής κατάστασης Κ20 ΠΑΕ Πανθρακικός

Δεν είναι λίγοι αυτοί οι οποίοι κατηγορούν το γαλακτικό οξύ για κόπωση, μυϊκούς πόνους και κράμπες βλέποντάς το ως...

κάτι που θα πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο.
Νεότερες έρευνες όμως έχουν ανακαλύψει ότι το γαλακτικό οξύ διαδραματίζει ένα κρίσιμο ρόλο στην παραγωγή ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης, αφού παρέχει τα καύσιμα για πολλούς ιστούς, βοηθά στη χρήση των υδατανθράκων, και χρησιμεύει ως καύσιμο για την παραγωγή της γλυκόζης και του γλυκογόνου από το συκώτι.
Με λίγα λόγια είναι ένας πολύ καλός βοηθός του ανθρώπινου οργανισμού, όταν αυτός καλείται να ανταπεξέλθει σε μυϊκές προσπάθειες παρατεταμένης ταχύτητας.

Το οξυγόνο χρησιμοποιείται κατά τη καύση των τροφών για την προμήθεια ενέργειας, που απαιτείται για τις λειτουργίες του σώματος.
Ακόμα και σε καταστάσεις πλήρους ηρεμίας τα ανθρώπινα κύτταρα χρειάζονται οξυγόνο για να διατηρήσουν τη δυναμική κατάσταση της μοριακής τους οργάνωσης και τη δυνατότητα τους να ανταποκριθούν σε επόμενα ερεθίσματα. Μετά από προσπάθειες μέτριας έντασης η συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος στο αίμα είναι ασήμαντη και οι φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού αποκαθίστανται πλήρως μετά από ολιγόλεπτη ανάπαυση, με αποτέλεσμα ο αθλητής να είναι σε θέση να εκτελέσει έντονη άσκηση.

Είναι αδύνατο να στερήσουμε  εντελώς από τον άνθρωπο το οξυγόνο, γιατί ο εγκέφαλος είναι υπερευαίσθητος.
Ένας μυς όμως μπορεί να υποβληθεί σε μυϊκή άσκηση η οποία να απαιτεί πολύ περισσότερο οξυγόνο από αυτό που μπορεί να προμηθευτεί με τη κυκλοφορία του αίματος επιβάλλοντας έτσι ένα χρέος οξυγόνου. Στο σημείο αυτό φαίνεται και η σπουδαιότητα του γαλακτικού, αφού είναι ο αναγκαστικός υποδοχέας ατόμων υδρογόνου κάτω από αναερόβιες πλέον συνθήκες επιτρέποντας τη συνέχιση παραγωγής ενέργειας.

Όσο αυξάνεται η ένταση της άσκησης, τόσο το σώμα χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο  τις ταχείας συστολής μυϊκές ίνες. Αυτές οι μυϊκές ίνες χρησιμοποιούν κυρίως υδατάνθρακες ως καύσιμη ύλη για την παραγωγή ενέργειας. Επομένως, όσο περισσότερο αυξάνεται η ένταση τόσο περισσότερο συμμετέχουν οι μυϊκές ίνες ταχείας συστολής και η απαιτούμενη ενέργεια εξασφαλίζεται από τους υδατάνθρακες με αποτέλεσμα να είναι και η αυξημένη παραγωγή γαλακτικού οξέoς.

Σε έντονες και εξαντλητικές μυϊκές προσπάθειες, στις οποίες ενεργοποιείται ο αναερόβιος γαλακτικός μηχανισμός παραγωγής ενέργειας, όπως πχ ένα σπριντ μεγάλης διάρκειας, ο ρυθμός παραγωγής του γαλακτικού οξέος είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν της απομάκρυνσής του.
Η μεγάλη αυτή συγκέντρωση γαλακτικού στην αιματική ροή προκαλεί διαταραχή της οξεοβασικής ισορροπίας, η οποία είναι υπεύθυνη αρχικά για τον μυϊκό κάματο και στη συνέχεια για την αδυναμία εκτέλεσης της αγωνιστικής προσπάθειας.

Στο άθλημα του ποδοσφαίρου σχεδόν αμέσως μετά την έναρξη του αγώνα, ενεργοποιείται η γλυκόλυση των μυών και σχηματίζεται το γαλακτικό οξύ, η συγκέντρωση του οποίου στο αίμα αποτελεί ένδειξη της ενέργειας που έχει παραχθεί κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Έχει διαπιστωθεί πως όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο απόδοσης, τόσο  μεγαλύτερη είναι η παραγωγή γαλακτικού οξέως κατά την διάρκεια του αγώνα. Η συγκέντρωσή του κυμαίνεται από 2 έως 14 mM. 

Οι προπονητές φυσικής κατάστασης των ομάδων και ιδιαίτερα των μεγάλων, οι οποίες συμμετέχουν σε συνεχόμενους και εξαντλητικούς αγώνες, καλούνται να βρουν τρόπους, έτσι ώστε να επιτύχουν τον ρυθμό απομάκρυνσης του ασκησιογενούς γαλακτικού οξέoς από το αίμα συντελώντας με τον τρόπο αυτό στην  ταχύτερη αποκατάσταση των αθλητών σε κατάσταση ομοιοστασίας για να είναι σε θέση να συμμετάσχουν σε επακόλουθες μυικες δραστηριότητες, σκληρές προπονήσεις και αγώνες, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Πλήθος ερευνών τα τελευταία χρόνια υποδεικνύει ότι η συνέχιση της μυϊκής προσπάθειας κατά τη φάση της αποκατάστασης – ενεργητική αποκατάσταση - είναι αποτελεσματικότερη από τη μετασκησιακή ανάπαυση – παθητική αποκατάσταση- στην απομάκρυνση του γαλακτικού από αίμα.
Η ταχύτερη απομάκρυνση κατά την ενεργητική αποκατάσταση επηρεάζεται από το είδος της μυϊκής προσπάθειας που προηγήθηκε και επισπεύδεται, όταν επιστρατεύονται και κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης οι ίδιες κινητικές μονάδες που χρησιμοποιήθηκαν και στον αγώνα.
Για το λόγο αυτό, η ταχύτερη απομάκρυνσης μετά από αγώνα σε ποδηλάτες επιτυγχάνεται με ποδηλασία έντασης κοντά στο 30-45% της VO2max, για τους ποδοσφαιριστές και τους δρομείς ο βέλτιστος ρυθμός απομάκρυνσης είναι με συνεχές και όχι διαλειμματικό τρέξιμο στο 50-60% της VO2max, ενώ για τους κωπηλάτες με κωπηλασία στο 40% της VO2max.

Η ενεργητική αποκατάσταση θα πρέπει να εφαρμόζεται στις εντάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω και κυμαίνεται σε γενικά πλαίσια από 30-60% της VO2max.  Έχει αποδειχθεί πως η αποκατάσταση σε μεγαλύτερη ένταση της VO2max, όχι μόνο επιβραδύνει το ρυθμό απομάκρυνσης του γαλακτικού οξέως, αλλά και επιδρά αρνητικά στη γρήγορα επαναφορά  της καρδιακής συχνότητας, πρόσληψης οξυγόνου και επανασύνθεσης μυϊκού γλυκογόνου στα επίπεδα ηρεμίας του αθλητή ακόμα και σε σχέση με την παθητική αποκατάσταση.

Η διαδικασία με την οποία απομακρύνεται το γαλακτικό τόσο στη παθητική όσο και στην ενεργητική αποκατάσταση οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη μέσω της αερόβιας οδού. Ο μυς είναι αυτός που οξειδώνει σε μεγαλύτερο βαθμό, περίπου 70%, το γαλακτικό, ενώ και άλλα όργανα, όπως η καρδιά, το συκώτι, ο εγκέφαλος και οι νεφροί το χρησιμοποιούν ως καύσιμο. Κατά την ενεργητική αποκατάσταση επιστρατεύονται οι ήδη εργαζόμενοι μύες με αποτέλεσμα την διατήρηση της αιματικής ροής σε αυτούς και επομένως την γρηγορότερη μετακίνηση του γαλακτικού οξέως από τους μύες στο αίμα.

---

Πηγή: acadimies.gr